Болалар кулгиси, қувончи бутун оламга қувонч улашади. Ҳар бир халқ, миллат ўз фарзандларининг бахти ва келажаги учун барча шарт-шароитни яратишга интилади. Зеро, миллатнинг мавжудлиги ва давомийлиги эртанги авлод билан чамбарчас боғлиқ.
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти томонидан 1959 йил 20 ноябрда “Бола ҳуқуқлари ҳақидаги Декларация”, 1989 йилда “Бола ҳуқуқлари тўғрисида Конвенция” қабул қилинган. Шу боис, барча мамлакатларда 20 ноябрь Бутунжаҳон болалар куни сифатида нишонлаб келинади. Ушбу сана болалар фаровонлигини оширишга, дунё миқёсида болалар манфаатлари йўлида БМТ томонидан олиб борилаётган ишларни кучайтиришга қаратилган.
Болалар ҳуқуқларини таъминлаш борасида Ўзбекистонда амалга оширилаётган саъй-ҳаракатлар хусусида Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати Мавжуда Ҳасанова билан суҳбатлашдик.
– Юртимизда инсон ҳуқуқ ва манфаатлари ҳар нарсадан устун эканлиги амалда таъминланмоқда. Инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш давлат сиёсатининг асосий мазмун-моҳиятини ташкил этади. Келажагимиз бўлган фарзандларимизнинг соғлом ва беками-кўст ўсиши учун барча шароитлар яратилишига катта эътибор қаратилмоқда. Бу борада давлат органларининг фаолияти айнан шу сиёсатни амалда рўёбга чиқаришга қаратилган.
– Янгиланган Конституциямизда айнан болалар ҳуқуқлари борасида қандай янгиликлар белгиланган?
– Дарҳақиқат, янги қабул қилинган Бош қомусимизнинг XIV боби Оила, болалар ва ёшлар деб номланган. Ушбу бобдаги нормаларда болаларнинг ҳуқуқлари ва бурчлари акс этгани келажакда уларни ҳимоя қилишга хизмат қилади. Хусусан, Конституциямизнинг 77, 78, 79, 80-моддаларида болаларнинг ҳуқуқлари ва манфаатларига хизмат қиладиган нормалар киритилган.
Масалан, 77-моддада ота-оналар ва уларнинг ўрнини босувчи шахслар ўз фарзандларини вояга етгунига қадар боқиши, уларнинг тарбияси, таълим олиши, соғлом,тўлақонли ва ҳар томонлама камол топиши хусусида ғамхўрлик қилишга мажбур эканликлари белгиланган. Ушбу норманинг киритилиши ота-оналар фарзандини вояга етгунга қадар боқиш ва тарбиялашга мажбур эканлигини Бош қонун билан қатъий белгилаб берди. Бу болаларнинг қаровсиз қолиб кетмаслигини таъминлашга хизмат қилади. Сир эмаски, баъзи бир ота-оналар фарзандларини ташлаб, хорижий давлатларга ишлаш учун кетиб қолишлари, оқибатда вояга етмаган болалар ўртасида турли хил нохуш ҳолатлар юзага келаётганига гувоҳ бўлаяпмиз. Ёки вояга етмаган болаларни хорижда ўқиш учун назоратсиз қолдириш ҳолатлари ҳам борлиги сабаб қонунчилигимизга тегишли ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди. Ота-оналарга, ҳамроҳлик қилувчиларга нисбатан жавобгарлик кучайтирилди.
Бундан ташқари, Конституциямизнинг 77-моддаси иккинчи қисмида “давлат ва жамият етим болаларни ҳамда ота-онасининг васийлигидан маҳрум бўлган болаларни боқишни, тарбиялашни, уларнинг таълим олишини, соғлом, тўлақонли ва ҳар томонлама камол топишини таъминлайди, шу мақсадда хайрия фаолиятини рағбатлантиради”, дея мустаҳкамланган. Ушбу норма болаларни, чин етимларни давлат томонидан қўллаб-қувватлашда муҳим ўрин тутади. Уларнинг ўқишга киришидан тортиб, ўз йўлини топиши, иш ва уй-жой билан таъминланишини давлат ўз зиммасига олмоқда. Бугунги кунда қанчадан-қанча етим болаларга давлатимиз томонидан уй-жой берилганини кўриб турибмиз. Бу борадаги ишлар янада кенгайтириб борилади.
Шунингдек, Қомусимизнинг 78-моддаси иккинчи қисмида боланинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини таъминлаш ҳамда ҳимоя қилиш, унинг жисмоний, ақлий ва маданий жиҳатдан тўлақонли ривожланиши учун энг яхши шарт-шароитларни яратиш давлатнинг мажбурияти эканлиги ўз ифодасини топган. Бундан кўришимиз мумкинки, давлат боланинг манфаатларини, ҳуқуқларини ҳимоялашни, ривожланиши учун барча шароитларни муҳайё қилишни тўлиқ ўз зиммасига олмоқда. Умуман, Бош қомусимизда болаларни давлат томонидан муҳофаза қилишга оид барча нормалар келгусида уларнинг ҳуқуқларини ҳимоялашга, тўла-тўкис улғайишига хизмат қилади.
