O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi shaxs va davlat o‘zaro mas’ulligining huquqiy asoslarini mustahkamlab qo‘ygan. “Inson – davlat” munosabatlarida ustuvorlik insonga tegishli.

Davlat hokimiyati organlarining faoliyati inson huquqlari va erkinliklarini muhofaza qilishga qaratilishi lozim. Inson huquqlari insonparvar demokratik huquqiy ongning o‘zagidir.

Huquqiy ong darajasi bu odamlarning huquqlardan shunchaki xabardorligi, qonunlarni bilishigina emas, balki, engavvalo, qonunlarga rioya etish va ularni bajarishga tayyorlik, qonunga itoatkorlik, huquqni va odil sudlovni hurmat qilishdir. Yoshlarning huquqiy madaniyatini oshirish bugungi kunning dolzarb masalasidir.

Ayni chog‘da yoshlar kelajakda mamlakatimizni rivojlantirishda, demokratik qadriyatlarning qaror topishida, ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, huquqiy sohalarni boshqarib, erkin, farovon va yuksak madaniyatli jamiyatni barpo etishda katta kuchga aylanadilar. Shu o‘rinda yoshlarning huquqiy madaniyatini shakllantirish masalasi dolzarb ahamiyat kasb etadi. Nega?

Chunki huquqiy madaniyat demokratik jamiyatning asosi bo‘lib, davlatning huquqiy jihatdan mukammaligini. Jamiyatning har bir a’zosi tomonidan huquqiy normalarga rioya etishini bildiradi. Yoshlarda huquqiy madaniyat, yuqori ma’naviyatni shakllantirishda avvalo ularni umuminsoniy va milliy qadriyatlarda tarbiyalash joiz.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev Birlashgan millatlar tashkiloti Bosh Assambleyasining 72-sessiyasidagi nutqida yoshlarning jamiyatimizdagi o‘rni haqida to‘xtalib, “…yosh avlodni ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash, uning huquq va manfaatlarini himoya qilish borasidagi ko‘p tomonlama hamkorlikni rivojlantirish lozim. Shu munosabat bilan O‘zbekiston globallashuv va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari jadal rivojlanib borayotgan bugungi sharoitda yoshlarga oid siyosatni shakllantirish va amalga oshirishga qaratilgan umumlashtirilgan xalqaro huquqiy hujjat – BMTning Yoshlar huquqlari to‘g‘risidagi xalqaro konvensiyasini ishlab chiqishni taklif etadi. Bizning nazarimizda, mazkur hujjatni imzolaydigan davlatlar ushbu sohani o‘z ijtimoiy siyosatining asosiy va muhim hayotiy ustuvor yo‘nalishlaridan biri darajasiga ko‘tarish bo‘yicha qat’iy majburiyatlarni o‘z zimmasiga olishi kerak.Shu munosabat bilan odamlar, birinchi navbatda yoshlarning ongu tafakkurini ma’rifat asosida shakllantirish va tarbiyalash eng muhim vazifadir [2]” degan edi. Darhaqiqat, bugungi dunyo yoshlari son jihatidan butun insoniyat tarixidagi eng yirik avloddir, chunki ular 2 milliard kishini tashkil etmoqda. Sayyoramizning ertangi kuni, farovonligi farzandlarimiz qanday inson bo‘lib kamolga yetishi bilan bog‘liq.

Aytish joizki yoshlarda huquqiy madaniyatni shakllantirish borasidagi ilk tushunchalalrni bolalar oilada, maktabgacha ta’lim muassasalarida oladilar. Maktab davrida esa ular davlat qurilishi va konstitutsiyaviy tuzimi, fuqarolarning huquq va erkinlari, majburiyatlari haqidagi bilimlarga ega bo‘lishadi. Albatta bu bilimlar o‘rta maxsus ta’lim muassasalari, oliy o‘quv yurtlarida takomillasha boradi. Oxirgisida talabalar uchun tashkil qilinadigan maxsus kurslar orqali ular xalqaro siyosiy hayot, jahonda insonlarning huquqlari qay darajada himoya qilinishi bilan tanishadilar.

Har yili 1-sentabrda barcha maktablarda, hunar texnika bilim yurtlarida, o‘rta maxsus va oliy o‘quv yurtlarida “Mustaqillik kuni” mavzuida maxsus mashg‘ulotlar, darslar, ma’ruzalar, tantanali yig‘ilishlar va uchrashuvlar o‘tkazish:

Qaramog‘ida o‘quv yurtlari bo‘lgan vazirliklar va idoralar, hokimliklar:

– turli shakllardagi, ijodiy izlanish va bayram vaziyati ruhidagi mashg‘ulotlar va tadbirlarni o‘tkazishga oid zarur tashkiliy choralarni ko‘rsinlar:

Respublika hayotining barcha sohalarida ro‘y berayotgan tub o‘zgarishlardan o‘quvchilar va talabalarni keng xabardor qilinishini ta’minlasinlar, uni erkin va yuksak vatanparvarlik va Vatanga sadoqat ruhida tarbiyalasinlar:

– o‘quv yurtlarida mustaqillik kunini bayram qilishda yoshlarning ijodiy qobiliyatlarini ochishga ko‘maklashuvi hamda bir xillik va rasmiyatchilikni istisno etuvchi tanlovlar, ijodiy bellashuvlar, ommaviy va boshqa tadbirlar o‘tkazsinlar;

Prezident Farmoni asosida O‘zbekistondagi barcha o‘quv yurtlarida 1-sentabrda “Mustaqillikkuni” keng nishonlandi. Ta’lim muassasalarida shu kuni tantanali mitingdan so‘ng birinchi darslar “Mustaqillik darslari” sifatida o‘tkazildi. Bunda professor-o‘qituvchilar, faxriylar, xalq deputatlari qo‘lga kiritilgan mustaqillikning ahamiyati va afzalliklari haqida talabalarga keng tushuntirish berdilar.

Albatta, yoshlarni yangilanayotgan demokratik, insonparvar jamiyatga munosib qilib tarbiyalash o‘z navbatida ular ijtimoiy kafolatini ham ta’minlashni taqozo qiladi. Bu borada O‘zbekiston istiqlolga erishgandan so‘ng respublikada yoshlarning ijtimoiy kafolati uchun shart-sharoit yaratib berishga qaratilgan yoshlarga oid siyosat ishlab chiqilishi muhim ahamiyatga ega bo‘ldi.

Bugungi kunda ko‘plab talaba va aspirantlar ana shunday mukofotga sazovor bo‘lmoqdalar. Yoshlar ijtimoiy kafolatiga doir joylarda ma’lum tajribalar to‘plandi.

O‘zbekiston Respublikasidagi yoshlar siyosatiga asoslangan sa’y-harakatlar tizimi davlat va shaxs, davlat va fuqarolik jamiyati, davlat va oila ustuvorligi hamda himoyasi, davlat va milliy xavfsizlik, davlat va manfkura, davlat va ta’lim-tarbiya, davlat va aholi salomatligi, davlat va xotin-qizlar, davlat va yoshlar kabi o‘zaro aloqador ijtimoy-siyosiy voqealarning izchil, hamnafas va bir-birini to‘ldiruvchi siyosiy katgoriyalardan iboratdir. Shu bilan birga, davlat o‘z siyosatini amalga oshirar ekan, tabiiy ravishda, yoshlar qatlamini uning tayanchi va istiqbolini belgilab beruvchi asos sifatida qabul qiladi. zero, yoshlar davlatning eng muhim ijtimoiy-insoniy qadriyatlaridan hisoblanadi.

Demak, yoshlar siyosati – demokratik huquqiy davlat qurish va insonlar erkini ta’minlash borasidagi har bir ustuvor yo‘nalishlarda o‘z kuch-quvvati, bilimi, salohiyati, idrok hamda jur’atini kuchaytirishga qaratilgan siyosatdir.Aytish mumkinki, mustaqillik yillarida O‘zbekiston qonunchiligi yoshlar manfaatlarini himoya qilishda quyidagi yo‘nalishlarda rivojlanmoqda.

Birinchidan, davlatchilik asoslarini yaratish jarayonida mahalliy sharoitdan kelib chiqqan holda xususiy tajriba va amaliyotdan, milliy tarixiy qadriyatlar tizimidan foydalanish;

Ikkinchidan, jahonning jumladan, MDH mamlakatlarining ilg‘or tajribalaridan, BMT va uning tashkilotlari tomonidan ishlab chiqilgan inson huquqlarini ta’minlash borasidagi huquqiy g‘oyalar me’yorlaridan foydalanish;

Ko‘rib turganimizdek, respublikamizda yoshlarga oid davlat siyosati o‘z mohiyatiga ko‘ra, ham milliy va ham umuminsoniy qadriyatlarga tayanilgan holda amalga oshirib borilmoqda.

Bu o‘rinda shuni alohida ta’kidlash lozimki, mustaqillik yillarida mamlakatimizda ommaviy axborot vositalarini rivojlantirish, uning huquqiy bazasini mustahkamlash borasida ulkan ishlar amalga oshirildi. Shuningdek, respublikamizda nashr qilinayotgan xalq so‘zi, Ma’rifat, Tukriston, O‘zbekiston ovozi, Ishonch, Vaziyat kabi gazetalarda mamlakatimizda yoshlarga oid siyosatni aks ettirish, yoshlarimizda yuksak ma’naviy fazilatlarni shakllantirishga bag‘ishlangan maqolalar tahlil qilindi.

Yuqorida bildirilgan fikrlardan kelib chiqib, tegishli xulosalar ham bayon qilindi. Jumladan:

— umrguzaronlik qilayotgan davrimizda yoshlarning intellekutal salohiyatini yuksaltirish nihoyatda muhim ahamiyat kasb etib borayotganini hisobga olib, ommaviy axborot vositalari tomonidan intellektual boylikka intilish ko‘nikmalarini yoshlarimiz xulq-atvorida va tafakkurida chuqur qarortoptirish masalalariga jiddiy e’tibor qaratilmog‘i lozimdir;

— yoshlarimiz xulq-atvorida tafakkurida demokratiya qadriyatlarini, erkin shaxs ma’naviyatini shakllantirish masalalariga yetarli ahamiyat berilishilozim;

-yoshlarimizni jahon miqyosida ro‘y berayotgan xalqaro globallashuv jarayonlardan muhofaza qilish masalalariga bag‘ishlangan nashrlarni ko‘paytirish o‘ta dolzarb ahamiyat kasb etadi.

-yoshlarning huquqiy madaniyatini shakllantirishda ta’lim sifatini oshirish joiz.

Zero, huquqiy ta’limning maqsadi har bir kishiga amaliy faoliyatda zarur bo‘ladigan huquqiy bilimlarni belgilangan davlat standartlaridan kam bo‘lmagan hajmda olish imkoniyatini berishdan iboratdir. Tarbiyaviy va o‘quv ishlari shaxsning huquqiy ong darajasini inson, jamiyat, davlat manfaatlariga javob beradigan eng umumiy yuridik prinsiplar va normalarni anglab yetishga qadar oshirishga yo‘naltirilishi lozim. Huquqiy tarbiyaning o‘tmishdan qolgan faqat bir tomonlama axborot berish – ma’rifatchilikka yo‘naltirilganligini bartaraf etib, uni qonuniylikni mustahkamlash, fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini muhofaza qilish vazifalari bilan uzviyroq bog‘lash zarur. Shuni muttasil nazarda tutish kerakki, yoshlarning huquqiy ongini shakllantirishda ularni huquq, qonuniylik ruhida tarbiyalash, huquqiy ma’rifat, qonunga hamda huquqqa nisbatan ijobiy munosabatni shakllantiribgina qolmay, balki shaxsning ijtimoiy-huquqiy faolligida, uning huquqiy madaniyatida o‘zining tugal ifodasini topadi. Yoshlarning huquqiy tarbiyasi va ta’limini takomillashtirishga ta’lim va tarbiyaning hali foydalanilmagan mexanizmlarini yaratish, ulardan samarali foydalanish, tarbiya va ta’limning yangi shakllari va vositalarini joriy etish, moddiy-texnika negizini kuchaytirish yo‘li bilan erishiladi.

Fuqarolik ishlari bo‘yicha Sariosiyo tumanlararo sudining devonxona mudiri Y.Boborajabov