“Oiladagi zo‘ravonlik” atamasining zamonaviy dunyoda birinchi marta qo‘llanilishi, ya’ni uydagi zo‘ravonlik ma’nosiga ega.1973-yilda Jek Eshli Buyuk Britaniya parlamentiga qilgan murojaatida bo‘lgan. Ilgari bu atama asosan fuqarolik tartibsizliklari, ichki zo‘ravonliklarni nazarda tutgan.
An’anaga ko’ra, oiladagi zo’ravonlik asosan jismoniy zo’ravonlik bilan bog’liq. Xotinni ho’rlash, xotinni kaltaklash va kaltaklangan ayol kabi atamalar ishlatilgan, ammo turmushga chiqmagan sheriklar, jismoniy zo’ravonlikdan tashqari zo’ravonlik, ayol jinoyatchilar va bir jinsli munosabatlarga kirishga urinishlar tufayli mashhurligi pasaygan. Oiladagi zo‘ravonlik endi keng ma’noda oila a’zosi yoki yaqin sherigi tomonidan sodir etilishi mumkin bo‘lgan “barcha jismoniy, jinsiy, psixologik yoki iqtisodiy zo‘ravonlik”ni o‘z ichiga oladi.
Jinsiy zo’ravonlik atamasi ko’pincha maishiy zo’ravonlik yoki oiladagi zo’ravonlik bilan sinonim sifatida ishlatiladi, lekin u ayniqsa er-xotin munosabatlarida (masalan, nikoh, birga yashash yoki birga yashamaydigan yaqin sheriklar) sodir bo’lgan zo’ravonlikka ishora qilinadi. Ularga Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti (JSST) xatti-harakatlarni nazorat qilishni suiiste’mol qilish shakli sifatida qaraydi. Qarama-qarshi va bir jinsli munosabatlarda intim sheriklar tomonidan zo’ravonlik avvaldan kuzatilgan va avvalgi holatda ham erkaklar ayollarga, ham ayollar erkaklarga nisbatan. Oiladagi zo’ravonlik kengroq atama bo’lib, ko’pincha bolalarga nisbatan zo’ravonlik, qariyalarga nisbatan zo’ravonlik va oila a’zolari o’rtasidagi boshqa zo’ravonlik harakatlarini o’z ichiga oladi.
Jinoyat ishlari bo’yicha Shòrchi tuman sudining devonxona mudiri
Z.Sh.Abdimuratov
